Ahmetler'de Yer Adları

AHMETLER’DE YER ADLARI

Dağlara taşlara adımı yazdım

Türkümü söyler yamaçlardaki ardıç ağacı

Bir sen bilirsin beni, bir de dağlar

Köyümün taşı toprağı, derdimin ilacı

Mustafa KOÇ

 

AHMETLER’DE YER ADI ZENGİNLİĞİ

Her Adımda Bir Yer Adı...

Bir yerde okumuştum, insanlar bir yerden başka bir yere göç ederse gittikleri yerlere önceki yurtlarının yer adlarını da götürürmüş. Çok mantıklı geldi. Ahmetlerdeki zengin yer adlarından bazılarının 700 sene önce geldikleri yerlere benzetilmiş olabileceğini düşünüyorum. İnsanlar, hatıralarını buraya taşımış ve eski yerlerin adlarını burada yaşatmış olabilir. Ama belli ki bu kadar zengin bir adlandırma kültürü, yaşanmış olaylara ya da yaşamış insanlara ait bir geçmişi de ifade edebilir.

Ayrıca Ahmetlerdeki yer adlarının aynısının bazı Akseki köylerinde de olduğunu gördüm. Bu benzerliklerin de geçmişten kalan ortak yer adları kültürüyle ilgili olması mümkündür.

Burada hayran kaldığım çok güzel yer adları var.  Bu sadece bir adlandırma değil, aynı zamanda bir dil zenginliği bu. Çok güzel bir Türkçeyle söylenen çok güzel yerler...

Ahmetlerdeki yer adları öteden beri ilgimi çekiyordu. Düşünüyorum da başka bir yerde, böyle küçük bir coğrafyada bu kadar çok ve bu kadar değişik yer adı var mıdır? Hiç Sanmıyorum. Örneğin bir ova köyünde kilometrelerce uzanan geniş ve düz arazilerde kurulu köylerin hiçbir zaman böyle bir şansları yok. İşte “ovanın sonu, ortası ya da başı“ olabilir. Oysa Ahmetler, adım başı ayrı adları olan yerlerden geçilmiyor. Atalarımız neredeyse her adımda bir yere ad vermiş. Hem de nasıl adlar? O kadar güzel sözcükler var ki, hepsinin belli bir hikayesi olduğu da anlaşılıyor. Hepsi de öz Türkçe ve dilimizin en katkısız örnek sözcüklerini de gösteriyor. Birimiz bir gün bu yer adlarının öykülerini araştırıp yazmalıyız.

Küçücük bir köydeki bu kadar çok yer adını; sosyal ve kültürel anlamda bir zenginlik, bir dil zenginliği olarak görüyorum. 

Öyle bir coğrafyamız var ki bir tepeyi aşmadan ikincisi önünüze dikiliyor. Bir dereyi geçmeden bir başkası keser yolunuzu. Her adımda ayrı bir manzara, her dönemeçte yeni bir görüntü, başka bir dünya karşılar sizi. Bu adların verilişiyle ilgili bazı coğrafi ve sosyal nedenleri olabilir.

Bazı yer adları kişilerle ilgili:  Bodur’un ekinliği, Ahmet’in Adası, Köroğlu Ekinliği, Hatice’nin Suyu, Musalar Oluğu, Erenler Yokuşu…

Bazıları orada yetişen bitkileri yansıtıyor: Sarı Çıbıklı (Sarı Çubuklu), Ardıçlı Yatak, Sarı Otlu, Pelitli Goyak (Pelitli Koyak), Dali Biladan, Soğanlık, Çiçekli Döllük

Bazıları doğanın özelliğini yansıtıyor: Çataltaş, Çukur, Çayır, Gökkaya Deresi, Tıngıravık Taş, Değirmen Boğazı, Koyak Altı, Soğuk Suyun Gözü, Gücükburnu, Taş Harman, Kurtlar Deresi, Çakalköy

Yaşanmış olaylara ait yer adları da var: Oğlan Öldüğü, Davar Kırıldığı, Hatıl Yandığı…

Bu gruplamayı çoğaltmak mümkün. Ama önemli olan her birinin son derece mantıklı ve yaşanmış gerçeklere uygun oluşu ve tamamen Türkçe sözcüklerden olması.

Yer adlarıyla ilgili aynı özelliğin yayladaki yer adlarıyla da ilgili olduğunu söylemeliyim. Bunun için Ahmetler Yaylasındaki yer adları yazısına bakabilirsiniz.

Köyümüzdeki bu zenginliği, Ahmetler’in yer adlarını adım adım sizlerle tanıştırmak istiyoruz. Kim bilir ileride bir gün bu yerleri gezip görmek isteyenler de çıkabilir.

Bu konuyu iki başlık altında yayımlıyoruz:

1- Ahmetler'in yer adları   2- Ahmetler Yaylasındaki yer adları  www.ahmetler.net’ten alınmıştır.

 

1- AHMETLERDEKİ YER ADLARI

Yer Adlarının Gizemi

Eskiden beri yer adları ilgimi çeker. Bir yere o adın nasıl verildiğini hep merak eder dururum. Sosyal hayatın geriye bir kültür mirası olarak bıraktığı en belirgin iz, belki de bu yer adları.

Bir bölgeye yerleşen insanlar; yaşadıkları, konup göçtükleri, ekip biçtikleri, yatıp kalktıkları yerlere kendi hayat tarzlarına ya da hatıralarına uygun düşecek adlar vermişler. Bu yer adlarında küçük bir köyün etrafında dönen sosyal hayat deneyimlerinin zenginliğini görebilirsiniz. Bir bakıma yer adları, yazılmamış bir sosyal tarihe benziyor. Eski insanların sonraya bıraktığı bir tarihsel kalıntı, yer adları...

Yaşanmış kötü bir olayın geçtiği yere o olayın adı verilmiş: Oğlan Öldüğü, Davar Kırıldığı…

Birçok yer doğal ve coğrafi özelliğini yansıtan adlar almış: Taş Harman, Say Köy, Çatal Taş, Yokuş Başı, Kazan Göbet, Çukur…

Bazı yerler, oraya damgasını vuran unutulmuş bir insanın adını alarak ölümsüzleşmiş: Bodur’un Ekinliği, Ahmet’in Adası, Ümmü Dadı…

Kimi yerler, oradan elde edilen ürünle anılmış: Murtlu Koyak, Sarı Çıbıklı, Alıçlı Yatak, Mercimeklik…

Özetle yer adlarının verilişinde son derece mantıklı ve anlaşılır bir gerekçe var.

Eskiden bu bölgedeki birçok köy Ahmetler'e bağlıydı. Hala Hocalı'da, Cırıklı'da bile nüfus kaydında doğum yeri Ahmetler olarak geçen nüfus cüzdanları olduğu söylenir. Zamanla bu köyler Ahmetler nüfusundan ayrılmış. Önceki yıllarda Gençler (Gecereme) ve Erengeriş köyleri, Ahmetler Muhtarlığına bağlı yerleşim yerleriydi. Sonradan buralar Ahmetler'den ayrılarak ayrı birer köy odular. Bu iki köy için de belirli bir arazi ayrıldığı halde Ahmetler, bölgedeki en geniş topraklara sahip köylerden biridir. Yüz ölçümü geniş bir köy olmasına rağmen ekime elverişli toprağı en az köy belki de burası. Çünkü arazi genellikle dağlık ve ormanlıktır.

Ahmetler, dağlık ve ormanlık bir doğada kurulu olduğu için adım başı her köşede ayrı bir mevki adı var. Bu adların hepsinin arı Türkçe oluşu ise dikkat çekici. Unutulan birçok sözcük hala bu yer adlarıyla yaşıyor.

Bütün Yer Adları Arı Türkçe

Köyümüzün çevresindeki yer adlarını derlediğimiz gibi Ahmetler Yaylasındaki yer adlarını da topladık.

Hem köydeki hem de yayladaki yerlerin adlarını atalarımızın koyduğunu düşürsek bu sözcükler de bize geçmişten kalan bir kültür mirası sayılır. Bu yer adlarının dikkat çeken en önemli özelliği ise bu sözcüklerin hemen hemen tamamının arı bir Türkçeyle söylenmiş olmalarıdır.

Günümüzde bazı kesimlerin Arapça ve Farsça özlemi içinde olduğunu, bazılarının da İngilizce için yanıp tutuştuklarını gördükçe üzülüyorum. Elbette başka diller öğrenelim ama önce kendi dilimizi anlamalı ve yaşatmalıyız. Dilini koruyamayan ülkesini de koruyamaz.

Türkçeyi koruyup geliştirmek Türkiye’yi koruyup geliştirmekle aynı anlama gelir. O nedenle Toroslarda yaşayan arı Türkçeyle kentlerde kültürel baskı altındaki dil arasında gözle görülen bir fark olduğunu vurgulamak istedim.

İşte bu geniş topraklardaki başlıca mevkilerin adları şöyle:

 

 

AHMETLER’DE YER ADLARI

 

 

Akbelen
Akbağın Dibi

Alaca ini

Alıçlı Yatak

Ardıçlar

Arı Taşı

Asar

Aşağıköy (1)*

Aşağıköy Ketiri

Aşağıköy Gediği

Atlanba

Balamut Dibi (Palamut Dibi)

Balçıklı Boğazı

Bedel Yeri

Biladancık

Bilavgat

Bodurun Ekinliği

Borcaklı Burun

Buynuzlu Yatak

Bük

Celel Yaka > Celal Yaka

Cırnaz

Cipcikli

Cipcikli Başı

Çirişli Yatak

Çakal Köy

Çakalöldüğü

Çakıllı yatak

Çaltılı

Çardak G.tü

Çataltaş (2)*

Çayır

Çebiç Yatağı

Çekiç Beleni

Çevlik > Çevlik Tepesi

Çevlik Boğazı > Çevlik Başı

Çılbıltılı Yatak

Çıtırıklı * (3) Gavur yapısı, eski para bulunan tarihi yer.

Çiçekli Döllük

Çirişli Yatak

Çöndür’ün İni (4)*

Çukur

Dali Biladan

Dar Boğaz

Darı yeri

Davar Kırıldığı

Dedeler Yalağı

Değirmen Boğazı

Değirmenin Adası

Delik İn

Delikkaya Başı

Diilengiç > diğlenbiç >  diğlembiç > dinlengiç (5)*

İnaltı

Dikmen

Doğru Yol Başı

Ebenin Koyağı

Emine bezili

Eren Geriş

Erenler 
Erenler Yokuşu

Eyne Beyi

Fersin Yaka

Gavur Yapısı

Gazan Göbet

Gedik Başı

Göbekçinin Bükü

Gödeles

Gök Hüseyin Yeri

Gökkaya Deresi

Gökoğlanın Adası

Gönnük kaya

Gözet altı

Gözet başı

Gübreli Boğaz

Gübreli Boğaz

Gücükburnu > Küçükburun

Güğlen

Harmankaya

Harman Pelit

Hasan’ın Suyu (6)*

Hasar

Hatıl Yandığı

Haticenin suyu

Havut

Hebilbey Köyü

İkidere Kavuştuğu

İkitepecik

İkoorum (İki korum)

İn yakası

İnbaşı

İncirli (Dikmen ardı)

İnce Senir

İnin Önü

Kale

Kalkan Taş

Kalmık Döllüğü

Kanlı Göbet

Kapanya (7)* 
(Tek kapıdan girilebilen bir yer)

Kaplan Boğazı

Kapuz Ağzı

Kara Gönnes

Kara in

Karakesme

Karanlık Boğaz

Karanlıkbük

Kayaltı > Kayaaltı

Kazan Göbet (8)*

Kelbağ

Kelyer

Kelyol (Uçurum)

Ketirce Gedik

Kıldıravık Taş > Gıldıravık Daş

Kızılağaç

Kızılan

Kızıl Belen

Kızıl Bilavgat

Kızılbük

Kızılin

Kızılyer

Kızılca Ağaç

Kirse Muğarı

Koca Ağaç Sokağı

Koca Belen

Koca Bezil

Kocataş

Koramşa > Goramşa  (Hürrem Şah) (9) *

Korum Ardı

Koyak Altı

Koyak Yüz

Kömür Ocağı

Köprü Ayağı

Köroğlu Ekinliği

Köseloğlu Yatağı

Köy Ketiri

Köyöğün > Köyönü

Köy Yeri (Babuçcular)

Köyiçi (10)*

Kurtlar Deresi

Kuru Bayır

Kuruca deresi

Kuzyaka

Kuzlu Gözüktüğü

Mandallar

Mehelbükü

Mercimeklik

Mezar Ardı

Murtlu Koyak

Murtluca

Musalar Oluğu

Mustafa Elifi

Mustafacığın Yeri

Nergizli

Oğlan Öldüğü (11)*

Oluk Önü > Oluğönü (Çeşme Önü)

Orta Belen

Öküz Yatağı

Öteköyöğön (Öte (uzak) köy önü)

Palamut Dibi

Payam Seki

Pelitli Koyak

Pinar Yalak

Saklaröyü > Saklarönü

Sarı Balak

Sarı Çubuklu Taş

Sarı Çubuklu

Sarı Otlu

Sarı Purç  (Ot, Purç)

Sarınç

Sarınç Beleni

Sarp

Sarpın Ağzı

Sayköy

Serken

Serken Yaka

Seyret Alanı

Soğanlık

Soğuk Suyun Gözü

Sokma Ağzı

Sumaklı

Sümbüllü

Sürmeşe

Tahta

Tahtacı Yurdu

Taş Çeşme > Gavur Çeşmesi

Taş Harman

Taşlıca

Teke Taşı

Tıngıravık Taş

Tilki Boğazı

Tuz Taşı

Tülüdü’nün Yatak Yeri

Tütünlük

Ulumalı Taş (12)*

Üleğe

Ümmü Dadı

Yalaklar

Yalaklar Mezarlığı

Yaz Yurdu

Yazı

Yellice

Yıldırımlı

Yokuşbaşı

Yol  Taşlıcası

Yoncalı Koyak

Yonga Bucağı

Yukarıdere

 

 

 

 

 

 

(*) NOT:

Bu listeyi tamamlamak için büyük bir sabırla yardımcı olan amcam Pantır Mustafa Koç'a teşekkür etmeliyim. Ne de olsa bu köyün her taşında toprağında, deresinde tepesinde ayak izi olan, çarık eskiten bir adam Pantır Koç. Hayatı çobanlıkla geçen ve dağları özlediğini söyleyen amcam, adeta her dağın hesabını verdi.

(1) - Aşağıköy:

(2) - Çataltaş: Nazarla ikiye ayrıldığına inanılan değirmen yolundaki iri kaya.

(3) Çıtırıklı:

(4) - Çöndür’ün İni: Fersin köyüne bir ölet gelmiş. Çöndür adlı biri, öletten kaçmış ve bu ine sığınmış;  köyden gelip uyarmışlar; “ölet bitti“ demişler. Çöndür, köye dönmüş ama o gün o da ölmüş. (Ölet: Salgın hastalık)

(5) - Diğlembiç: Dinlenme yeri. Köyönü bahçelerine de de giden dere yolunda taşıdıkları yüklerle oturup biraz dinlendikleri bir dinlenme yeri. Durak. Eskiden köyün içme suyu dereden taşınırdı.

(6) – Hasan’ın Suyu:  Hacı Hatip'in dedesinin kardeşi Hasan adında bir çoban, kurbanlık erkeç güderken eşkiyalar adamı öldürüp şalıyla ağaca asmışlar sonra da malını sürüp gitmişler.

(7) -  Kapanya: Bir tek giriş kapısı bulunan bir bölge.

(8) -  Kazan Göbet: İnaltında, kayadan oluşan yüzme yeri. Köyün çocukları ilk yüzme deneyimlerini doğal bir havuz olan bu gölette yaşarlar.

(9) -  Koramşa > Goramşa (Hürrem Şah): Köyün ilk yerleşim yerlerinden biri. Türklerden önce de önemli bir yerleşim yeri olarak biliniyor.

(10) - Köyiçi: Ahmetler’in bugünkü köy yerine kurulmadan önceki yerleştiği eski köy yeri. Sokma Ağzı da denilen bu bölge şimdiki köyün bir basamak aşağısında, Taşharman’dadır.

(11) - Oğlan Öldüğü: Yörük obalarında yolda ölen bir erkek çocuğun mezarının bulunduğu yer.

(12) – Ulumalı Taş: Koramşa'nın üstünde, Çıtırıklı yolunda "uluma" adlı bir bitkinin yetiştiği yer.

Not: Ahmetler Yaylasındaki Yer Adları da ayrıca yayımlanacaktır.