Mustafa KOÇ Yazarın Tüm Yazıları
ÖZGEÇMİŞ Antalya, Manavgat, Ahmetler doğumluyum. İlkokulu orada okudum. Aksu İlköğretmen Okulunu bitirdikten sonra 4 yıl ilkokul öğretmenliği ve okul yöneticiliği yaptım. Daha sonra girdiğim sınavları kazanarak Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Eğitim (Pedagoji) b&ou...
DİL YARASI: AHMETLER'İN İLENÇLERİ (Bedduları)
Sosyal hayatın zorluklarıyla boğuşurken insanlar arasında zaman zaman türlü uyuşmazlıklar, çelişkiler ve çatışmalar da olur. Böyle zamanlarda insanlar biri birlerine kızarlar ve ağızlarından hiç de hayırlı dualar çıkmaz.
Köyümüzdeki sözcükleri derlerken azımsanmayacak sayıdaki deyim, atasözü ve dualar gibi güzel sözler yanında çeşitli beddualar (ilençler), küfürler ve bazı kaba sözler olduğunu da gördük. Ancak özellikle ilençlerin çokluğu dikkat çekici. Bunun sosyal bir boyutu ya da sosyo psikolojik bir nedeni de var mıdır bilemiyorum; ama halkımızın ağzında dolaşan kötü sözler, ilençler, iyi sözlerden dualardan, dileklerden çok çok fazla.
İşte birisine tepki ifade eden bu ilenme sözlerinden, ilençlerden toplayabildiklerimiz…
A
Adamı günaha sokma!
Adı batasıca: Unutulmak, adı bilinmez olmak, adı unutulmak, söylenmez olmak. "Adı batasıca!"
Adı batsın: Unutulup gitsin.
Adı dillerde kalsın > Adcağızı dillerde kalsın:: Kötü söhretle anılsın. Kötü bir şöhreti olsun!
Afatı samata uğrasın: Büyük bir felaketle karşılaşmak. “Afatı samata uğrayasıca…”
Afat ölümüne uğrasın: Bir felaketle, afetle karşılaşmak, felakete maruz kalmak.
Afat ölümüne uğrayasıca: Bir felakete, afete uğrasın. (Birinin gıyabında söylenen ilenç)
Afat ölümüne uğrayasın: Bir felakete, afete uğra. (Birinin yüzüne söylenen ilenç)
Ağzını toprak yemek: Ölmek, toprağın altına girmek. "Ağzını toprak yesin!" "Ağzını toprak yiyesice!"
Allah belanı versin!
Allah çarpsın!
Allah iyiliğini versin!
Allah’ından bulsun!
Allah müstağakını versin! > Allah müstahakını versin!
Allah seni taş etsin!
Anan atan afata uğraya!
Anan atan sin’oğraya!
Anan atan yatmaya!
Anan atan yatmasın!
Anası atası yatmayasıca: Ataları mezarda rahat edemesin.
Anasını eşek kovalasın: Boş ver, ne hali varsa görsün,
Anasını satayım: Bana ne, ne olursa olsun.
Anasını sattığımın adamı! (Argo, hakaret, lanetlemek, küfür)
Apıcı ayrılasıca!
Arasatta kalasıca!
Arsızdan arını hırsızdan malını sakınmak.
Arsızdan arını hırsızdan malını satın almak.
B
Başına benden büyük taş düşsün > Benden büyük taş düşsün!
Beterine uğrayasıca: Daha kötü şeylerle karşılaşırsın inşallah.
Beter olasıca!
Boynu boğazı altı gitsin > boynu boğazı altı gidesice > Boynu boğazı altına kalasıca!
Boynu boğazına gelsin; devre dönsün: Boynu boğazı altına gidesice…”
Boynu devrilesice!
Bulunmayasıca!
C
Can alıcı!
Can alıcı ye!
Can alıcı yesin!
Can alıcı yiyesice!
Canavar yesin > canavar yiyesice!
Beğenilmeyen ya da gözden düşen hayvanlara söylenir. “Canavar yiyesice, evin önündeki ekinleri yemiş.”
Cavır dölü!
Cavırın eniği!
Cehennemin dibine git: Nere gidersen git, gözüme görünme.
Cehendem ol > Cehennem ol!
Cehendem olsun!
Cehendemin kaynarına git!
Cehendemin kaynarına gitsin!
Ç
Çalı kakıcı!
Çenen ayrılsın!
Cenesi ayrılasıca!
D
Dabanı depsin!
Dilini eşek arsı soksun!
Doğmayasıca!
Domuz öllüğün körü!
Doñuzun gunnadığı > Seni domuzun doğurduğu!
Doymayasın!
Dürümeyesice / Türemeyesice: Soyu tükensin, üremesin.
E
Ele benzemez!
Elim kırılsın!
Elim kırılaydı keşke!
F
Firenk illeti!
Firenkli!
G
Gara habarı gelsin > Kara haberi gelsin: Ölüm haberi gelsin. “Gara habarı gelesice!”
Gara yere gitsin!
Geberesice!
Gelmeze gidesice!
Gelmez yere gidesice!
Genç ölümüne uğrayasın!
Gençliğine doymayasıca!
Gençliğine doymasın!
Gıçı ayrılasıca!
Gıran girsin! > Kıran girsin! (Hayvanlar için söylenir)
Gırancıklar giresice! > Kırancıklar giresice! (Hayvanlar için söylenir)
Gidip kendini öldürtmek: Kavga etmeye niyetlenmek, yenileceğini bile bile birine çatmayı göze almak. “
Gidişin olsun da dönüşün olmasın! > Gidişin ola da dönüşün olmaya!
Git başımdan, bana çatma!
Git öte yanına b.kunu bana dökme de kime dökersen dök!
Git öte yanına hay kokar!
Gök görmeyik!
Görmediceğin kalmasın!
Görmediceğin kalmaya e mi?
Görmediği kalmayasıca > görmediceği kalmayasıca: Her kötülük başına gelsin.
Görmediğin kalmasın!
Gözlerine mil çökesice!
Gözlerine mil çöksün!
Gözlerine mil dolsun!
Gözü çıksın!
Gözüm görmesin!
Gözüme görünmesin!
Gözü kör olmayasıca!
Gözünü toprak doyurasıca!
Gün görmeyesice!
H
Ha nañacaset ha: Pis, kirli kişi, pislik.
Hırlı pobuç olmamak: Yaramaz, güzenilmez.
Hışıma uğrasın!
Hışım oğrayasıca > hışım uğrayasıca!
Hışıma uğrayasıca!
Hışıma uğrasın!
Ho doñuz ha! > Ho domuz ha: Domuzluk yapma, domuz gibi, domuza bak!
İ
İçinden pazarlıklı: Sinsi, samimi değil, güvenilmez.
İçtikleri su ayrı gitmez: Çok samimi, çok yakın arkadaş.
İşaret: Ne idiği belirsiz, Suratsız, kılıksız, biçimsiz. “Git başımdan işaret; ben seninle evlenmem.”
K
Kaplan atasıca! (Hayvanlar için)
Kara babamın gittiği yere git!
Kara babamın yanına gidesice!
Kayıp örenine gark olsun!: Kaybolup gitsin, unutulsun.
Kayıp örenine gark olsun.
Kendi yüzünü beğenik: Bencil, şımarık.
Kıran girsin: Ölet gelsin, hepsi ölsün. “Kıran girsin, bıktım bu mallardan.”
Kırancıklar girsin: Toplu ölüm gelsin, bir salgın hastalıkta topluca ölsün, ölet gelsin. "Kıran giresiceler, evden biraz uzak durun.", "Kırancıklar giresice!"
Kökü kesilesice: İnşallah soyun tükenir. Daha çok hayvanlar ve bitkiler için söylenir. “Kökü kesilesiceler! Başımıza bela oldu bunlar.”
Kökü kesilsin!
Kudurgun canını yiyesice!
Kuru derede seller alasıca!
Kuru derede seller alsın!
Külahları değişmek: Kavga etmekle tehdit etmek, bozuşmak. “Keçileri tarlaya salarsan külahları değişiriz.”
M
Mıh kırığı yiyesin: Her türlü bela seni bulsun.
Mil çöksün!
N
Nalet olsun! > Lanet olsun!
Nalet uğrayasıca!
Nañacaset!
Ne gördüğü kalmasın!
O
Ocağı batasıca!
Ocağı batsın!
Ocağı söyünesive > ocağı sönesice!
Ocağı söyünsün > ocağı sönsün!
Ocağına pavkuş tünesin!
Ocağına pavkuş tüneyesice!
Ocak başından ırak!
Ocaklardan ırak: Dertle, belalar, bize uzak kalsın, yakın olmasın, Allah korusun, Allah göstermesin.
Oñmaya, gülmeyesin: Hiç iyi gün görmeyesin.
Oñmaya gülmeyesin de doñuz (domuz) öllüğün körü olasın!
P
Pavguşlar dünesin! (Baykuşlar tünesin!) (*): Yıkılsın, batsın.
Pavguşlar düneyesice!
Pavguşlar ötesice!
Pavguşlar ötsün: (Bir yer için) Baykuşlar ötsün, kimseler uğramasın.
Pavguşlar tüneyesice: (Bir yer için) Baykuşlar tünesin, kimseler uğramasın, batıp gitsin.
S
Saçlarını değirmen damında ağartmamak > Sakalını değirmen damında ağartmamak: Hayat tecrübesi kazanmak, hayatını kazanmak için çok çalışmak.
Satanı dağılasıca: Ayakları ayrılsın anlamında, hayvanlara yapılan bir ilenç.
Sebep olan kebap olsun: Yaptığı kötülüğün karşılığı görsün.
Sıracalı: Sırnaşık, uyumsuz, geçimsiz, aksi insan.
Sırtın kılınç: Yüze yapışkan, bukalemun, sünepe, yapışkan.
Sin doñuzuna uğrayasın!
Sin doñuzu olasın!
Sin doñuzu uğrayasıca > Sin domuzu oğrayasıca: Mezarına domuz gelsin, mezarını domuzlar kazsın!
Son geldiği olsun!
Son geldiğin olsun!
Son gördüğün olsun!
Son yaptığın olsun!
Soykası kalasıca!
Soykası kalsın!
Ş
Şeytanın karı boşadığı zaman: Sıkışık ve telaşlı bir an.
Şeytan kulağına kurşun: Allah nazardan saklasın.
T
Taş yesin > Taş yiyesice!
Taş yeyin!
Taş gevin > Taş gevesice!
Taş gevsinler!
Tıkım ye: Aç kal, açlık çek.
Tıkım yiyesice: Aç kalasın, “Bolluk ve bereket görmesin” anlamındadır. ("Tıkım", ekmek kırıntısı demektir.)
Ü
Üstünden ırak > Üstümüzden ırak: Bir beladan uzak kalmak, kötü bir hastalığa, salgına uzak kalmak, yakalanmamak.
Y
Yağlı kurşunlara gelesice!
Yahı sin doñuzu (domuzu) olasın > Yahı sin doñuzuna uğrayasın: Mezarını domuz kazsın, domuz gelsin.
Yatmayasıca: Mezarında rahat etmesin., öteki dünyada huzur görmesin.
Yetişmeyesice: Büyümeyesin.
Yediği naneye bak!
Yıklı kalasıca: (Bir yer için) Yıkılsıni, yıkılıp dökülsün.
Yıklı kalasıca da, pavguşlar (baykuşlar) tüneyesice: Yıkılıp dökülsün, yıkılsın, baykuşlar tünesin, anlamı vardır.
(Bu ilenç, Ahmetler'de çok kullanılır. Bir yerin havasını, iklimini beğenmezlerse; biraz da bezginlik, yorgunluk ve bıkkınlık olduğunda böyle söylenir.)
Yüzü görükmesin: Kaybolup gitsin, unutulsun.
Yüzü görükmeyesice!
Yüzü görünmesin!
Yüzü görünmeyesice!
Z
Zehir zıkkım yiyesice!
Zıkkım yiyesice!
Zıkkımın kökünü ye!
Zıkkımın kökünü yesin!
HAYVANLAR İÇİN SÖYLENEN İLENÇLER
Canavar yiyesice! > Canavar yesin!
Ho doñuz ha > Ha domuz ha: Domuz gibi, domuza benzer.
Kaplan atasıca > Kaplan atsın: Kaplan yakalasın, yesin.
Kırancıklar giresice > Kıran giresice: “Bir ölet gelsin, hepsi ölsün.” anlamında bir ilenç, beddua. "Kıran giresiceler, evden biraz uzak durun.”
Kıran girsin: Hepsi ölsün! “Kıran girsin, bıktım bu mallardan.”
Satanı dağılasıca > Satanı dağılsın: Gebersin, ölsün, dersi yüzülsün.