Ahmetler'de Yer Adları

AHMETLER’DE YER ADLARI

Dağlara taşlara adımı yazdım

Türkümü söyler yamaçlardaki ardıç aÄŸacı

Bir sen bilirsin beni, bir de daÄŸlar

Köyümün taşı toprağı, derdimin ilacı

Mustafa KOÇ

 

AHMETLER’DE YER ADI ZENGÄ°NLİĞİ

Her Adımda Bir Yer Adı...

Bir yerde okumuÅŸtum, insanlar bir yerden baÅŸka bir yere göç ederse gittikleri yerlere önceki yurtlarının yer adlarını da götürürmüÅŸ. Çok mantıklı geldi. Ahmetlerdeki zengin yer adlarından bazılarının 700 sene önce geldikleri yerlere benzetilmiÅŸ olabileceÄŸini düÅŸünüyorum. Ä°nsanlar, hatıralarını buraya taşımış ve eski yerlerin adlarını burada yaÅŸatmış olabilir. Ama belli ki bu kadar zengin bir adlandırma kültürü, yaÅŸanmış olaylara ya da yaÅŸamış insanlara ait bir geçmiÅŸi de ifade edebilir.

Ayrıca Ahmetlerdeki yer adlarının aynısının bazı Akseki köylerinde de olduÄŸunu gördüm. Bu benzerliklerin de geçmiÅŸten kalan ortak yer adları kültürüyle ilgili olması mümkündür.

Burada hayran kaldığım çok güzel yer adları var.  Bu sadece bir adlandırma deÄŸil, aynı zamanda bir dil zenginliÄŸi bu. Çok güzel bir Türkçeyle söylenen çok güzel yerler...

Ahmetlerdeki yer adları öteden beri ilgimi çekiyordu. DüÅŸünüyorum da baÅŸka bir yerde, böyle küçük bir coÄŸrafyada bu kadar çok ve bu kadar deÄŸiÅŸik yer adı var mıdır? Hiç Sanmıyorum. ÖrneÄŸin bir ova köyünde kilometrelerce uzanan geniÅŸ ve düz arazilerde kurulu köylerin hiçbir zaman böyle bir ÅŸansları yok. Ä°ÅŸte “ovanın sonu, ortası ya da başı“ olabilir. Oysa Ahmetler, adım başı ayrı adları olan yerlerden geçilmiyor. Atalarımız neredeyse her adımda bir yere ad vermiÅŸ. Hem de nasıl adlar? O kadar güzel sözcükler var ki, hepsinin belli bir hikayesi olduÄŸu da anlaşılıyor. Hepsi de öz Türkçe ve dilimizin en katkısız örnek sözcüklerini de gösteriyor. Birimiz bir gün bu yer adlarının öykülerini araÅŸtırıp yazmalıyız.

Küçücük bir köydeki bu kadar çok yer adını; sosyal ve kültürel anlamda bir zenginlik, bir dil zenginliÄŸi olarak görüyorum. 

Öyle bir coÄŸrafyamız var ki bir tepeyi aÅŸmadan ikincisi önünüze dikiliyor. Bir dereyi geçmeden bir baÅŸkası keser yolunuzu. Her adımda ayrı bir manzara, her dönemeçte yeni bir görüntü, baÅŸka bir dünya karşılar sizi. Bu adların veriliÅŸiyle ilgili bazı coÄŸrafi ve sosyal nedenleri olabilir.

Bazı yer adları kiÅŸilerle ilgili:  Bodur’un ekinliÄŸi, Ahmet’in Adası, KöroÄŸlu EkinliÄŸi, Hatice’nin Suyu, Musalar OluÄŸu, Erenler YokuÅŸu…

Bazıları orada yetiÅŸen bitkileri yansıtıyor: Sarı Çıbıklı (Sarı Çubuklu), Ardıçlı Yatak, Sarı Otlu, Pelitli Goyak (Pelitli Koyak), Dali Biladan, SoÄŸanlık, Çiçekli Döllük

Bazıları doÄŸanın özelliÄŸini yansıtıyor: ÇataltaÅŸ, Çukur, Çayır, Gökkaya Deresi, Tıngıravık TaÅŸ, DeÄŸirmen BoÄŸazı, Koyak Altı, SoÄŸuk Suyun Gözü, Gücükburnu, TaÅŸ Harman, Kurtlar Deresi, Çakalköy

YaÅŸanmış olaylara ait yer adları da var: OÄŸlan ÖldüÄŸü, Davar Kırıldığı, Hatıl Yandığı…

Bu gruplamayı çoÄŸaltmak mümkün. Ama önemli olan her birinin son derece mantıklı ve yaÅŸanmış gerçeklere uygun oluÅŸu ve tamamen Türkçe sözcüklerden olması.

Yer adlarıyla ilgili aynı özelliÄŸin yayladaki yer adlarıyla da ilgili olduÄŸunu söylemeliyim. Bunun için Ahmetler Yaylasındaki yer adları yazısına bakabilirsiniz.

Köyümüzdeki bu zenginliÄŸi, Ahmetler’in yer adlarını adım adım sizlerle tanıştırmak istiyoruz. Kim bilir ileride bir gün bu yerleri gezip görmek isteyenler de çıkabilir.

Bu konuyu iki başlık altında yayımlıyoruz:

1- Ahmetler'in yer adları   2- Ahmetler Yaylasındaki yer adları  www.ahmetler.net’ten alınmıştır.

 

1- AHMETLERDEKÄ° YER ADLARI

Yer Adlarının Gizemi

Eskiden beri yer adları ilgimi çeker. Bir yere o adın nasıl verildiÄŸini hep merak eder dururum. Sosyal hayatın geriye bir kültür mirası olarak bıraktığı en belirgin iz, belki de bu yer adları.

Bir bölgeye yerleÅŸen insanlar; yaÅŸadıkları, konup göçtükleri, ekip biçtikleri, yatıp kalktıkları yerlere kendi hayat tarzlarına ya da hatıralarına uygun düÅŸecek adlar vermiÅŸler. Bu yer adlarında küçük bir köyün etrafında dönen sosyal hayat deneyimlerinin zenginliÄŸini görebilirsiniz. Bir bakıma yer adları, yazılmamış bir sosyal tarihe benziyor. Eski insanların sonraya bıraktığı bir tarihsel kalıntı, yer adları...

YaÅŸanmış kötü bir olayın geçtiÄŸi yere o olayın adı verilmiÅŸ: OÄŸlan ÖldüÄŸü, Davar Kırıldığı…

Birçok yer doÄŸal ve coÄŸrafi özelliÄŸini yansıtan adlar almış: TaÅŸ Harman, Say Köy, Çatal TaÅŸ, YokuÅŸ Başı, Kazan Göbet, Çukur…

Bazı yerler, oraya damgasını vuran unutulmuÅŸ bir insanın adını alarak ölümsüzleÅŸmiÅŸ: Bodur’un EkinliÄŸi, Ahmet’in Adası, Ümmü Dadı…

Kimi yerler, oradan elde edilen ürünle anılmış: Murtlu Koyak, Sarı Çıbıklı, Alıçlı Yatak, Mercimeklik…

Özetle yer adlarının veriliÅŸinde son derece mantıklı ve anlaşılır bir gerekçe var.

Eskiden bu bölgedeki birçok köy Ahmetler'e baÄŸlıydı. Hala Hocalı'da, Cırıklı'da bile nüfus kaydında doÄŸum yeri Ahmetler olarak geçen nüfus cüzdanları olduÄŸu söylenir. Zamanla bu köyler Ahmetler nüfusundan ayrılmış. Önceki yıllarda Gençler (Gecereme) ve ErengeriÅŸ köyleri, Ahmetler Muhtarlığına baÄŸlı yerleÅŸim yerleriydi. Sonradan buralar Ahmetler'den ayrılarak ayrı birer köy odular. Bu iki köy için de belirli bir arazi ayrıldığı halde Ahmetler, bölgedeki en geniÅŸ topraklara sahip köylerden biridir. Yüz ölçümü geniÅŸ bir köy olmasına raÄŸmen ekime elveriÅŸli toprağı en az köy belki de burası. Çünkü arazi genellikle daÄŸlık ve ormanlıktır.

Ahmetler, daÄŸlık ve ormanlık bir doÄŸada kurulu olduÄŸu için adım başı her köÅŸede ayrı bir mevki adı var. Bu adların hepsinin arı Türkçe oluÅŸu ise dikkat çekici. Unutulan birçok sözcük hala bu yer adlarıyla yaşıyor.

Bütün Yer Adları Arı Türkçe

Köyümüzün çevresindeki yer adlarını derlediÄŸimiz gibi Ahmetler Yaylasındaki yer adlarını da topladık.

Hem köydeki hem de yayladaki yerlerin adlarını atalarımızın koyduÄŸunu düÅŸürsek bu sözcükler de bize geçmiÅŸten kalan bir kültür mirası sayılır. Bu yer adlarının dikkat çeken en önemli özelliÄŸi ise bu sözcüklerin hemen hemen tamamının arı bir Türkçeyle söylenmiÅŸ olmalarıdır.

Günümüzde bazı kesimlerin Arapça ve Farsça özlemi içinde olduÄŸunu, bazılarının da Ä°ngilizce için yanıp tutuÅŸtuklarını gördükçe üzülüyorum. Elbette baÅŸka diller öÄŸrenelim ama önce kendi dilimizi anlamalı ve yaÅŸatmalıyız. Dilini koruyamayan ülkesini de koruyamaz.

Türkçeyi koruyup geliÅŸtirmek Türkiye’yi koruyup geliÅŸtirmekle aynı anlama gelir. O nedenle Toroslarda yaÅŸayan arı Türkçeyle kentlerde kültürel baskı altındaki dil arasında gözle görülen bir fark olduÄŸunu vurgulamak istedim.

Ä°ÅŸte bu geniÅŸ topraklardaki baÅŸlıca mevkilerin adları ÅŸöyle:

 

AHMETLER’DE YER ADLARI

 

Akbelen
Akbağın Dibi

Alaca ini

Alıçlı Yatak

Ardıçlar

Arı Taşı

Asar

AÅŸağıköy (1)*

AÅŸağıköy Ketiri

AÅŸağıköy GediÄŸi

Atlanba

Balamut Dibi (Palamut Dibi)

Balçıklı BoÄŸazı

Bedel Yeri

Biladancık

Bilavgat

Bodurun EkinliÄŸi

Borcaklı Burun

Buynuzlu Yatak

Bük

Celel Yaka > Celal Yaka

Cırnaz

Cipcikli

Cipcikli Başı

ÇiriÅŸli Yatak

Çakal Köy

ÇakalöldüÄŸü

Çakıllı yatak

Çaltılı

Çardak G.tü

ÇataltaÅŸ (2)*

Çayır

Çebiç Yatağı

Çekiç Beleni

Çevlik > Çevlik Tepesi

Çevlik BoÄŸazı > Çevlik Başı

Çılbıltılı Yatak

Çıtırıklı * (3) Gavur yapısı, eski para bulunan tarihi yer.

Çiçekli Döllük

ÇiriÅŸli Yatak

Çöndür’ün Ä°ni (4)*

Çukur

Dali Biladan

Dar BoÄŸaz

Darı yeri

Davar Kırıldığı

Dedeler Yalağı

Değirmen Boğazı

Değirmenin Adası

Delik Ä°n

Delikkaya Başı

Diilengiç > diÄŸlenbiç >  diÄŸlembiç > dinlengiç (5)*

İnaltı

Dikmen

Doğru Yol Başı

Ebenin Koyağı

Emine bezili

Eren GeriÅŸ

Erenler 
Erenler YokuÅŸu

Eyne Beyi

Fersin Yaka

Gavur Yapısı

Gazan Göbet

Gedik Başı

Göbekçinin Bükü

Gödeles

Gök Hüseyin Yeri

Gökkaya Deresi

GökoÄŸlanın Adası

Gönnük kaya

Gözet altı

Gözet başı

Gübreli BoÄŸaz

Gübreli BoÄŸaz

Gücükburnu > Küçükburun

GüÄŸlen

Harmankaya

Harman Pelit

Hasan’ın Suyu (6)*

Hasar

Hatıl Yandığı

Haticenin suyu

Havut

Hebilbey Köyü

Ä°kidere KavuÅŸtuÄŸu

Ä°kitepecik

Ä°koorum (Ä°ki korum)

İn yakası

İnbaşı

İncirli (Dikmen ardı)

Ä°nce Senir

Ä°nin Önü

Kale

Kalkan TaÅŸ

Kalmık DöllüÄŸü

Kanlı Göbet

Kapanya (7)* 
(Tek kapıdan girilebilen bir yer)

Kaplan Boğazı

Kapuz Ağzı

Kara Gönnes

Kara in

Karakesme

Karanlık Boğaz

Karanlıkbük

Kayaltı > Kayaaltı

Kazan Göbet (8)*

KelbaÄŸ

Kelyer

Kelyol (Uçurum)

Ketirce Gedik

Kıldıravık Taş > Gıldıravık Daş

KızılaÄŸaç

Kızılan

Kızıl Belen

Kızıl Bilavgat

Kızılbük

Kızılin

Kızılyer

Kızılca AÄŸaç

Kirse Muğarı

Koca AÄŸaç Sokağı

Koca Belen

Koca Bezil

KocataÅŸ

KoramÅŸa > GoramÅŸa  (Hürrem Åžah) (9) *

Korum Ardı

Koyak Altı

Koyak Yüz

Kömür Ocağı

Köprü Ayağı

KöroÄŸlu EkinliÄŸi

KöseloÄŸlu Yatağı

Köy Ketiri

KöyöÄŸün > Köyönü

Köy Yeri (Babuçcular)

Köyiçi (10)*

Kurtlar Deresi

Kuru Bayır

Kuruca deresi

Kuzyaka

Kuzlu GözüktüÄŸü

Mandallar

Mehelbükü

Mercimeklik

Mezar Ardı

Murtlu Koyak

Murtluca

Musalar OluÄŸu

Mustafa Elifi

Mustafacığın Yeri

Nergizli

OÄŸlan ÖldüÄŸü (11)*

Oluk Önü > OluÄŸönü (ÇeÅŸme Önü)

Orta Belen

Öküz Yatağı

ÖteköyöÄŸön (Öte (uzak) köy önü)

Palamut Dibi

Payam Seki

Pelitli Koyak

Pinar Yalak

Saklaröyü > Saklarönü

Sarı Balak

Sarı Çubuklu TaÅŸ

Sarı Çubuklu

Sarı Otlu

Sarı Purç  (Ot, Purç)

Sarınç

Sarınç Beleni

Sarp

Sarpın Ağzı

Sayköy

Serken

Serken Yaka

Seyret Alanı

Soğanlık

SoÄŸuk Suyun Gözü

Sokma Ağzı

Sumaklı

Sümbüllü

SürmeÅŸe

Tahta

Tahtacı Yurdu

TaÅŸ ÇeÅŸme > Gavur ÇeÅŸmesi

TaÅŸ Harman

Taşlıca

Teke Taşı

Tıngıravık Taş

Tilki Boğazı

Tuz Taşı

Tülüdü’nün Yatak Yeri

Tütünlük

Ulumalı TaÅŸ (12)*

ÜleÄŸe

Ümmü Dadı

Yalaklar

Yalaklar Mezarlığı

Yaz Yurdu

Yazı

Yellice

Yıldırımlı

Yokuşbaşı

Yol  TaÅŸlıcası

Yoncalı Koyak

Yonga Bucağı

Yukarıdere

 

 

 

 

 

 

(*) NOT:

Bu listeyi tamamlamak için büyük bir sabırla yardımcı olan amcam Pantır Mustafa Koç'a teÅŸekkür etmeliyim. Ne de olsa bu köyün her taşında toprağında, deresinde tepesinde ayak izi olan, çarık eskiten bir adam Pantır Koç. Hayatı çobanlıkla geçen ve daÄŸları özlediÄŸini söyleyen amcam, adeta her dağın hesabını verdi.

(1) - AÅŸağıköy:

(2) - ÇataltaÅŸ: Nazarla ikiye ayrıldığına inanılan deÄŸirmen yolundaki iri kaya.

(3) Çıtırıklı:

(4) - Çöndür’ün Ä°ni: Fersin köyüne bir ölet gelmiÅŸ. Çöndür adlı biri, öletten kaçmış ve bu ine sığınmış;  köyden gelip uyarmışlar; “ölet bitti“ demiÅŸler. Çöndür, köye dönmüÅŸ ama o gün o da ölmüÅŸ. (Ölet: Salgın hastalık)

(5) - DiÄŸlembiç: Dinlenme yeri. Köyönü bahçelerine de de giden dere yolunda taşıdıkları yüklerle oturup biraz dinlendikleri bir dinlenme yeri. Durak. Eskiden köyün içme suyu dereden taşınırdı.

(6) – Hasan’ın Suyu:  Hacı Hatip'in dedesinin kardeÅŸi Hasan adında bir çoban, kurbanlık erkeç güderken eÅŸkiyalar adamı öldürüp ÅŸalıyla aÄŸaca asmışlar sonra da malını sürüp gitmiÅŸler.

(7) -  Kapanya: Bir tek giriÅŸ kapısı bulunan bir bölge.

(8) -  Kazan Göbet: Ä°naltında, kayadan oluÅŸan yüzme yeri. Köyün çocukları ilk yüzme deneyimlerini doÄŸal bir havuz olan bu gölette yaÅŸarlar.

(9) -  KoramÅŸa > GoramÅŸa (Hürrem Åžah): Köyün ilk yerleÅŸim yerlerinden biri. Türklerden önce de önemli bir yerleÅŸim yeri olarak biliniyor.

(10) - Köyiçi: Ahmetler’in bugünkü köy yerine kurulmadan önceki yerleÅŸtiÄŸi eski köy yeri. Sokma AÄŸzı da denilen bu bölge ÅŸimdiki köyün bir basamak aÅŸağısında, TaÅŸharman’dadır.

(11) - OÄŸlan ÖldüÄŸü: Yörük obalarında yolda ölen bir erkek çocuÄŸun mezarının bulunduÄŸu yer.

(12) – Ulumalı TaÅŸ: KoramÅŸa'nın üstünde, Çıtırıklı yolunda "uluma" adlı bir bitkinin yetiÅŸtiÄŸi yer.

Not: Ahmetler Yaylasındaki Yer Adları da ayrıca yayımlanacaktır.