BÄ°R ZAMANLAR BÄ°R SÜMERBAK VARDI
9 Ekim 1937'de açılan Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası'nın ÅŸaşırtan özellikleri:
Fabrika, beş kısımdan oluşmuştur:
Dokuma bölümü, Basma bölümü, Desen bölümü, Gravür bölümü ve Baskı kısmı…
Basma, Desen, Gravür bölümünden geçen kumaÅŸlar, Dokuma bölümünde, yarısı elektronik olmak üzere 768 tezgahta dokunacaktır.
Günlük dokuma, 62.000 ile 64.000 metre arasındadır.
Baskı bölümünde ise 4 baskı makinesi vardır. Burada farklı renk ve desenlerde günlük ortalama 85.000 metre basma yapılacaktır.
Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası, sosyalist ülkeler de dahil, dünyada görülmemiÅŸ bir “sosyal” niteliÄŸe sahiptir. Evet, fabrika kurulurken Sovyet modeli esas alınmıştır, ama genç cumhuriyetin genç mühendisleri Türk devrimine has, çok özgün bir eser ortaya çıkarmayı baÅŸarmışlardır. Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası, 1930’ların dünyasında bir benzerine daha rastlanmayacak kadar özgün bir “sosyo-kültürel” ekonomi projesidir.
Ä°ÅŸte Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası’nın ÅŸaşırtan özellikleri:
1. Fabrika, balolar, danslar ve partiler düzenlemiÅŸtir: 1930’ların ortalarına kadar kadınlı erkekli hiçbir toplantıya katılmamış halk, fabrikanın organize ettiÄŸi balolar, danslar ve partilerle sosyalleÅŸmiÅŸ, özellikle kadın ön plana çıkmaya baÅŸlamıştır.
2. Fabrikada sinema salonu vardır: 1937 yılında 12 bin kiÅŸinin yaÅŸadığı bir kentte, bu fabrika bünyesinde 700 kiÅŸilik bir sinema salonu açılmıştır. Ä°ki defa memurlara, iki defa iÅŸçilere ve iki defa da ustalara olmak üzere haftada toplam altı defa film gösterilmiÅŸtir.
3. Fabrika Halkevi kurmuÅŸtur: Fabrika “Sümer Halkevi” adıyla bir halkevi kurarak halkı her konuda bilinçlendirmeye çalışmıştır. Bir fabrika bünyesinde açılan ilk ve tek halkevi Sümer Halkevi’dir. Halkevinin ÅŸubelerinde çalışanların büyük çoÄŸunluÄŸu fabrika iÅŸçisidir. Halkevinin, hazırladığı oyunları sergilemesi için fabrika içinde bir sahnesi vardır. Sümer Halkevi biçki-dikiÅŸ kurslarında her yıl birçok genç kız meslek sahibi olmuÅŸtur. Halkevi civar köylere geziler düzenlemiÅŸ, köylülerin sorunlarıyla ilgilenmiÅŸ, köylere ilaç ve saÄŸlık elemanı göndererek hastaların tedavisini saÄŸlamıştır.
4. Fabrikanın korosu vardır: Fabrika çalışanları arasında bir müzik grubu oluÅŸturulmuÅŸtur. Klasik müzik seslendiren grup Nazilli, Aydın ve Denizli’de konserler vererek “çok sesli” müziÄŸin Anadolu’da tanınmasını saÄŸlamıştır. Fabrikada yemek aralarında dünya klasiklerinden eserler okuyan bu koro (grup), iÅŸçilerin Beethoven zevke ulaÅŸmalarını saÄŸlamıştır. Fabrikada, çalmayı bilen iÅŸçilerin kullanımlarına açık bir de piyano vardır.
5. Fabrikanın hamamı vardır: Fabrika bünyesinde kurulan bir hamam, hem iÅŸçilere hem de Nazilli halkına hizmet vermiÅŸtir.
6. Fabrikanın Ressamları vardır: Fabrika bünyesindeki desinatörler belli zamanlarda fabrika dışına çıkarak Nazilli ve çevresinin güzel resimlerini yapmışlardır. Fabrika ressamlarının yaptığı bu tablolar açık arttırmalarda satılmıştır. Resim heykel sergileri de düzenleyen fabrika Nazilli’de güzel sanatların geliÅŸmesini saÄŸlamıştır.
7. Fabrikanın spor kulübü vardır: Fabrikanın bünyesinde kurulan lacivert-beyaz renkli Sümer Spor, futbol, basketbol, atletizm, voleybol, bisiklet, güreÅŸ, yüzme, boks branÅŸlarında faaliyet göstermiÅŸtir. Fabrika bünyesindeki Sümer Spor futbol Sahası Türkiye’nin ilk “alttan ısıtmalı” futbol sahalarından biridir. Ayrıca yine fabrika bünyesinde, basketbol, voleybol sahaları, güreÅŸ minderleri, boks ringi, tenis kortu ve paten pisti vardır. Nazilli’de toplumsal kaynaÅŸmayı güçlendiren “paten eÄŸlenceleri” ve” bisiklet yarışları” Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası’nın mirasıdır.
8. Fabrika halka bedava basma dağıtmıştır: Bir sosyal fabrika olarak tasarlanan Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası, altı ayda bir halka “ıskarta basma” dağıtmıştır.
9. Fabrikada iÅŸçi hakları üst düzeydedir: Çok sayıda iÅŸçiyi barındıran fabrika iÅŸçi haklarına da çok önem ermiÅŸtir. Ä°ÅŸçi ve Memur Biriktirme Sandıkları, Ä°ÅŸçi Ölüm ve Hasatlık Yardım Sandıkları oluÅŸturulmuÅŸ, fabrika içinde iÅŸçi saÄŸlığını koruyacak 40 yataklı bir hastane, bir eczane bir de labratuvar kurulmuÅŸtur. Nazilli’nin kabusu haline gelen sıtma hastalığı fabrikanın saÄŸlık ekibi tarafından kurutulmuÅŸtur. Ä°ÅŸçilere mesleki eÄŸitim verilen fabrikada ayrıca iÅŸçiler için beÅŸ sınıflı bir okuma-yazma kursu, daha doÄŸrusu bir küçük okul vardır. Sümer Ä°lköÄŸretim Okulu adlı bu iÅŸçi okulunun 980 öÄŸrenciye sahiptir. Ayrıca bir iÅŸçi radyosu ve iÅŸçi çocukları için 26 yatak ve 40 mevcutlu bir kreÅŸ kurulmuÅŸtur. Ä°ÅŸçiler ve memurlar, fabrikanın hemen önünde özel olarak inÅŸa edilen 264 dairelik ve 1000 kiÅŸilik lojmanlarda çok uygun bir ücretle kalırken, bekar iÅŸçiler için 350 kiÅŸilik bir “Bekar Ä°ÅŸçi Pavyonu” vardır. Lojmanda kalamayan iÅŸçi ve memurları ÅŸehirden fabrikaya taşımak için düzenli seferler yapan GIDI GIDI adı verilen mini bir tren kullanılmıştır. Fabrika iÅŸçilerinin yiyecek ve giyeceklerini temin etmek için fabrika bünyesinde bir kooperatif vardır. Fabrikanın, iÅŸçilere hizmet veren güzel ve temiz bir fırını, iÅŸçi yemekhanesi, memur kantini ve bir de hamamı vardır.
10. Fabrikanın ar-ge bölümü vardır: Daha fabrika açılmadan fabrikada kullanılacak kaliteli pamukların çevrede yetiÅŸtirilmesi için 200 adet modern tohum ekme makinesi satın alınmıştır. Yine pamuk iÅŸinde kullanılmak üzere birçok modern tarım aleti ve makinesi bölgeye getirilerek çiftçilere dağıtılmış ve bunları nasıl kullanacakları öÄŸretilmiÅŸtir. Fabrika içinde mekanik odası, fizik labratuvarı, tarım labratuvarı gibi ar-ge bölümlerinde, fabrikada yapılacak üretimin kalitesini arttırmak için çalışmalar yapılmıştır.
11. Fabrikanın atölyesi vardır: Fabrikanın büyük bir atölyesi vardır. Bu atölyenin demirhanesi, marangozhanesi, dökümhanesi, kaynak ve teneke iÅŸleri yapan bir kısmı vardı. DiÄŸer fabrikaların ahÅŸap parça ihtiyacı olan makine vurucu kolları burada yapılırdı.
12. Fabrikanın elektrik ve su santralleri vardır: Fabrika, bir dönem hem kendi elektrik ihtiyacını hem de Nazilli kentinin elektrik ihtiyacını kendi bünyesindeki bir elektrik santraliyle saÄŸlamıştır. Dört kazan ve üç türbinli olan bu santral, 2500 kw gücündedir. Fabrikanın su ihtiyacını karşılamak için bir de su santrali vardır.
Ä°ÅŸte Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası… Ä°ÅŸte Atatürk’ün “Sosyal Fabrika Projesi”nin ilk uygulaması… Ä°ÅŸte genç cumhuriyetin, halkına, insanına, iÅŸçisine bakışı…
Alıntı
https://www.facebook.com/photo/?fbid=908204524671076&set=a.405408494950684
